Wykonanie zastępcze – najważniejsze informacje

Czego dowiesz się z tego artykułu?

1. Czym jest wykonawstwo zastępcze?
2. Na czym polega wykonanie zastępcze i kiedy znajduje zastosowanie?
3. Jakie zalety ma wykonawstwo zastępcze?

Proces budowlany z natury jest bardzo czasochłonny i skomplikowany. Oznacza to, że w toku działań niemal niemożliwe jest uniknięcie trudności. Zwykle na początku wykonawca realizuje wszystkie prace prawidłowo i terminowo. Zdarza się jednak, że nagle pojawiają się problemy z realizacją zawartych umów i inwestycja nie przebiega zgodnie z zakładanymi standardami oraz terminami. W tym momencie wykonawca staje się dłużnikiem inwestora. Jednym z rozwiązań, które w takiej sytuacji może podjąć zamawiający, jest powierzenie dalszego wykonania prac innej firmie w ramach wykonawstwa zastępczego.

Co to jest wykonawstwo zastępcze?

Najprościej mówiąc wykonanie zastępcze to opcja, którą inwestor może wykorzystać w sytuacji, kiedy wykonawca nie realizuje zobowiązań lub doprowadza do powstania szkody. Możliwość tą reguluje artykuł 480 Kodeksu cywilnego stanowi:

§  1.  W razie zwłoki dłużnika w wykonaniu zobowiązania czynienia, wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, żądać upoważnienia przez sąd do wykonania czynności na koszt dłużnika.
§  2.  Jeżeli świadczenie polega na zaniechaniu, wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, żądać upoważnienia przez sąd do usunięcia na koszt dłużnika wszystkiego, co dłużnik wbrew zobowiązaniu uczynił.
§ 3.  W wypadkach nagłych wierzyciel może, zachowując roszczenie o naprawienie szkody, wykonać bez upoważnienia sądu czynność na koszt dłużnika lub usunąć na jego koszt to, co dłużnik wbrew zobowiązaniu uczynił. […]”

Na czym polega wykonanie zastępcze i kiedy znajduje zastosowanie?

Wykonanie zastępcze polega na dokończeniu prac (lub usunięciu nieprawidłowości) na koszt dotychczasowego wykonawcy. Skorzystanie z tego rozwiązania będzie możliwe tylko w przypadku jego zwłoki. Ze zwłoką mamy do czynienia, gdy to firma, która podjęła się robót, ponosi odpowiedzialność za niezrealizowanie umowy. Oznacza to, że inwestor nie może skorzystać z tej możliwości, gdy prace nie są kontynuowane z przyczyn zewnętrznych. W sytuacji spornej to jednak dotychczasowy wykonawca musi wykazać, że do opóźnień doszło z powodów od niego niezależnych.

O tym, czy inwestor może skorzystać z wykonania zastępczego, decyduje sąd. Oznacza to, że jeżeli dojdzie do zwłoki w wykonaniu zlecenia, to zamawiający, po bezskutecznym wezwaniu do dobrowolnej realizacji prac zgodnie z umową, musi wystąpić do sądu o uzyskanie odpowiedniego upoważnienia. W czasie analizy sprawy brane są pod uwagę między innymi zawartość umowy oraz jej wpływ gospodarczy dla podmiotu występującego z wnioskiem. Jeżeli wymiar sprawiedliwości nie stwierdzi występowania przeszkód prawnych i uzna wniosek za zasadny, to inwestor może rozpocząć dokonywanie czynności wykonania zastępczego.

 

Skorzystanie z możliwości wykonania zastępczego bez konieczności uzyskania zgody sądu jest możliwe, w przypadku wystąpienie tzw. nagłych wypadków. W tym przypadku nagłe wypadki należy zdefiniować jako sytuacje awaryjne, które stanowią bezpośrednie zagrożenie dla życia lub zdrowia oraz mogą spowodować istotne szkody. Oczywiście, w przypadku wystąpienia konfliktu sądowego, to inwestor będzie musiał udowodnić, że w konkretnej sytuacji mamy do czynienia z nagłym wypadkiem.

Brak konieczności uzyskania zezwolenia sądowego na wykonanie zastępcze można zrealizować także wtedy, gdy strony postępowania uwzględnią to w zawieranej umowie. Istotne jest jednak to, aby wszystkie przesłanki pozwalające na wdrożenie tej procedury były szczegółowo opisane. Dzięki temu, w razie wystąpienia sporu sądowego nie będzie wątpliwości, czy inwestor mógł skorzystać ze swojego uprawnienia oraz w jakim zakresie może dochodzić roszczeń wobec dotychczasowego wykonawcy (w razie powstania konfliktu to inwestor musi udowodnić, że zostały spełnione przesłanki do realizacji prawa do wykonania zastępczego).

Niezależnie od przesłanek skorzystania z wykonania zastępczego, procedura powinna być poprzedzona dostarczeniem odpowiedniego wezwania do wykonania robót zgodnie z umową oraz zasadami technicznymi lub technologicznymi. Roszczenie powinno być skierowane do wykonawcy w formie pisemnej. Należy zawrzeć w nim informacje o tym, do jakich nieprawidłowości doszło oraz termin, w którym wykonawca powinien usunąć wskazane błędy i braki.

Jakie korzyści ma wykonawstwo zastępcze?

• Zapewnienie ciągłości: w sytuacjach, gdy główny wykonawca zawodzi lub nie może dokończyć pracy, wykonawstwo zastępcze pozwala utrzymać ciągłość projektu. Oznacza to, że prace mogą być kontynuowane pomimo problemów z pierwotnym wykonawcą.
• Szybkie reakcje i minimalizacja ryzyka: jeśli istnieje pilna potrzeba zakończenia projektu lub naprawy, skorzystanie z wykonawstwa zastępczego może być szybkim rozwiązaniem. Firma zastępcza zwykle ma doświadczenie w realizacji takich przedsięwzięć, więc działa niemal natychmiast. Dzięki temu można uniknąć długotrwałych przestojów.
• Zapewnienie standardów jakości: firmy zastępcze mogą być wybierane na podstawie ich renomy i zdolności do zapewnienia wysokich standardów jakości. To daje pewność, że praca zostanie wykonana zgodnie z oczekiwaniami.

Wykonanie zastępcze to jedna z możliwości, na jaką może zdecydować się inwestor lub generalny wykonawca. Jej niewątpliwą zaletą jest to, że prace mogą zostać wznowione bardzo szybko (w porównaniu do pójścia drogą odstąpienia od umowy i wyboru nowego wykonawcy). To z kolei pozwala na uniknięcie dalszych opóźnień i błędów w realizacji inwestycji. Z uwagi na złożoność obowiązujących przepisów, przed podjęciem decyzji, warto skonsultować się z ekspertami. Przeanalizują oni zawarte kontrakty i pomogą w znalezieniu najkorzystniejszego dla zlecającego prace rozwiązania.